Kultura i rozwój

Strona zawiera syntetyczny raport z przebiegu projektu „Kultura i rozwój”. Raporty cząstkowe oraz dokumentacja dostępne są pod wskazanymi adresami internetowymi. Zastrzec należy, że wnioski przedstawione w tym raporcie mogą odbiegać od konkluzji cząstkowych. Projekt był z zasady autorefleksyjny, nastawiony na modyfikację hipotez i konkluzji w miarę pojawiania się nowych obserwacji.

Projekt „Kultura i Rozwój” został zainicjowany w odpowiedzi na Kongres Kultury Polskiej zwołany w 2009 r. Jedno z haseł Kongresu głosiło „Kultura się liczy!”, a kwestie ekonomiczne: od finansowania kultury i sztuki po znaczenie kultury dla gospodarki zajmowały ważne miejsce podczas nierzadko bardzo emocjonujących dyskusji. Projekt „Kultura i Rozwój” miał za zadanie pogłębienie dyskusji o relacjach między gospodarką a kulturą oraz rozwojowym znaczeniem kultury.

I etap przedsięwzięcia realizowanego w 2010 r. polegał na przeprowadzeniu sześciu seminariów poświęconych ekonomii kultury i sztuki, a wysiłek ten wieńczyły dwudniowe warsztaty badawcze  zorganizowane w Radziejowicach;

II etap przedsięwzięcia, realizowany w 2011 r. nadal posługiwał się formatem seminaryjnym, spotkania odbywały się pod tytułem „Kultura na granicy” i poświęcone były analizie nowych, granicznych zjawisk w kulturze manifestujących się w przestrzeniach styku różnych procesów społecznych, gospodarczych, urbanizacyjnych;

III etap projektu podejmował zagadnienia wskazane jako kluczowe do dalszej analizy w trakcie działań realizowanych podczas pierwszego i drugiego etapu. W rezultacie odbyły się dwa minicykle seminaryjne (po trzy spotkania):

• Metropolis XXI, cykl poświęcony przemianom kultury miejskiej i miast jako środowisk rozwoju kultury;
• Kultura przyszłości, poświęcony analizie najnowszych, nieoczekiwanych zjawisk w kulturze manifestujących się spontanicznie, jak protesty przeciwko ACTA oraz ujawnianych w badaniach, jak analiza zjawiska grup rekonstrukcji historycznej.

Spotkania były rejestrowane, a relacje z nich dostępne są w witrynie „Obserwatorium Kultury” Narodowego Centrum Kultury oraz w witrynie „Spisek Kultury” powstałej w ramach realizacji IV etapu projektu, czyli podsumowania oraz badania hipotezy, do jakiej prowadziła wiedza uzyskana w trakcie etapów I-III: dynamicznie zmieniające się pole kultury wymyka się próbom opisu naukowego, tym samym istotne fragmenty rzeczywistości kulturalnej są pozbawione reprezentacji, przez co nie istnieją w dyskursie publicznym i nie są też przedmiotem polityk publicznych.

Powstaje więc pytanie, czy w ten sposób nie tracimy przez „nieuobecnienie” ważnych zasobów kulturowych, jakie mogłyby mieć znaczenie rozwojowe?

To pytanie – hipoteza o ukrytych zasobach prowadzi do pytań badawczych:

1. Jaki jest zasięg nieodkrytych i nieobecnych praktyk kulturowych?
2. Jakie są powody nieobecności tych praktyk?
3. Jak ujawniać i waloryzować ujawniane zasoby i określać ich rozwojowy potencjał?
4. Jak włączać ujawnione i zwaloryzowane zasoby do polityk rozwojowych w wymiarze samorządowym, krajowym, korporacyjnym, organizacyjnym?

Odpowiedzi na te pytania szukaliśmy w następujący sposób:

1. W trakcie szesnastu wywiadów pogłębionych oraz studia literaturowe zweryfikowaliśmy hipotezę, że „mapa nie jest terytorium” ujawniając bariery epistemologiczne przyczyniające się do nieobecności istotnych zasobów;
2. Podjęliśmy pilotaż ( podprojekt „Fraktale”) polegający na analizie sześciu studiów przypadków mających zbadać istniejące już doświadczenia odkrywania zapoznanych zasobów i ich wzmacniania za pomocą różnorodnych narzędzi;
3. Bieżące wnioski weryfikowaliśmy w trakcie czterech konwersatoriów, w trakcie których w gronie ekspertów problematyzowaliśmy uzyskane doświadczenia.

Do kluczowych elementów kontekstu projektu „Kultura i Rozwój” należy zaliczyć następujące wydarzenia i procesy:

1. Obywatelski projekt ustawy medialnej przygotowany przez Komitet Obywatelski Mediów Publicznych;
2. Powstanie Ruchu Społecznego „Obywatele Kultury”, a następnie podpisanie w maju 2011 r. Paktu dla Kultury oraz instytucjonalizacja jego postanowień przez powołanie odpowiednich komitetów mieszanych przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego;
3. Powstanie lokalnych ruchów obywatelskich w kulturze, m.in. w Olsztynie, Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Bydgoszczy (tu zwieńczone podpisaniem bydgoskiego Paktu dla Kultury);
4. Prace nad Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego (powierzone Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego);
5. Polska prezydencja w Unii Europejskiej oraz związany z nią Europejski Kongres Kultury we Wrocławiu;
6. Konkurs o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016;
7. Protesty przeciwko międzynarodowemu porozumieniu handlowemu ACTA;
8. Rozwój programu „Obserwatorium Kultury” jako źródła dynamicznej wiedzy o procesach społeczno-kulturowych w Polsce;
9. Refleksja nad innowacyjnością animowana przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości;
10. Seminarium i konferencja „Kultura i Rozwój” zainicjowane w 2013 r. przez prof. Jerzego Hausnera i Instytut Studiów Zaawansowanych Krytyki Politycznej;
11. Elbląskie Fora Kulturoznawcze, zwłaszcza edycja 2014 r.
12. Program debat o kulturze i gospodarce podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy;
13. Doświadczenie programów badawczych  (Dynamiczna diagnoza kultury Warmii i Mazur, Scenariusze Przyszłości Bibliotek, scenariusze przyszłości lokalnych polityk kulturalnych.
14. NieKongres Animatorów Kultury;
15. Szerszy, globalny kontekst to procesy gwałtownych zmian społeczno-politycznych na świecie, jak Arabska Wiosna, Ukraińska Rewolucja Godności, nowe ruchy miejskie na świecie i w Polsce.